çevresel görüş ne demek?

Çevresel görüş veya dolaylı görme, sabitlenme noktasının dışında, yani bakışın merkezinden uzakta veya geniş açılardan bakıldığında "gözün köşesi" içinde (veya dışında) meydana gelen görmedir. Görme alanındaki alanın büyük çoğunluğu çevresel görüş kavramına dahildir. Uzak periferik görüş, görsel alanın kenarlarındaki alanı ifade etmektedir, orta periferik görüş, orta eksantriklikleri ifade etmektedir ve bazen para-merkezi olarak adlandırılan yakın-periferik görüş, görsel alanın bitişiğinde bulunmaktadır.

Sınırlar

İç sınırlar

Çevresel görüşün iç sınırları, bağlama bağlı olarak çeşitli şekillerde tanımlanabilmektedir. Günlük dilde "çevresel görüş" terimi, teknik kullanımda "uzak çevresel görüş" olarak adlandırılan şeye atıfta bulunmak için sıklıkla kullanılmaktadır. Bu, stereoskopik görüş aralığının dışındaki görüştür. Merkezde 60° yarıçaplı veya 120° çapında bir daire ile sınırlandırılmış, sabitleme noktasının, yani kişinin bakışlarının yönlendirildiği noktanın etrafında ortalanmış olarak düşünülebilir.¹ Bununla birlikte, yaygın kullanımda, çevresel görüş, yarıçapı 30° veya çapı 60° olan bir dairenin dışındaki alanı da ifade edebilir.²³ Fizyoloji, oftalmoloji, optometri veya genel olarak görme bilimi gibi görme ile ilgili alanlarda, çevresel görüşün iç sınırları, merkezi retinanın çeşitli anatomik bölgelerinden biri, özellikle fovea ve makula açısından daha dar bir şekilde tanımlanmaktadır.

Fovea, merkezi retinada, görme alanının 5°'sine karşılık gelen, çapı 1,5 mm olan koni şeklinde bir çöküntüdür.⁴⁵ Foveanın dış sınırları mikroskop altında, OCT veya mikroskobik MRI gibi mikroskobik görüntüleme teknolojisi ile görülebilmektedir. Göz muayenesinde olduğu gibi (oftalmoskop veya retina fotoğrafçılığı kullanılarak), göz bebeğinden bakıldığında, foveanın sadece orta kısmı görülebilmektedir. Anatomistler buna klinik fovea adını vermektedirler ve 1 derecelik görme alanına karşılık gelen 0,35 mm çapında bir yapı olan anatomik foveolaya karşılık geldiğini söylemektedirler. Klinik kullanımda, foveanın merkezi kısmı tipik olarak basitçe fovea olarak adlandırılmaktadır.⁶⁷⁸

Görme keskinliği açısından, "foveal görme", retinanın en az 20/20 (6/6 metrik veya 0.0 LogMAR; uluslararası 1.0) görme keskinliğinin elde edildiği kısmını kullanan görme olarak tanımlanabilir. Bu, görsel alanın 1,5°'sini temsil eden 0,5 mm çapında foveal avasküler bölgenin kullanılmasına karşılık gelmektedir. Genellikle mükemmel daireler olarak idealize edilmesine rağmen, retinanın merkezi yapıları düzensiz ovaller olma eğilimindedir. Bu nedenle, foveal görme, görme alanının merkezi 1.5-2°'si olarak da tanımlanabilir. Fovea içindeki görme genellikle merkezi görme olarak adlandırılırken, fovea dışındaki ve hatta foveola dışındaki görme periferik veya dolaylı görme olarak adlandırılmaktadır.

Parafovea olarak bilinen, foveayı çevreleyen halka şeklindeki bir bölge, bazen parasantral görme adı verilen bir ara görme biçimini temsil etmek için alınmaktadır.⁹ Parafovea, görme alanının 8°'sini temsil eden 2,5 mm'lik bir dış çapa sahiptir.¹⁰¹¹

Retinanın bir sonraki daha büyük bölgesi olan makula, en az iki gangliyon katmanına (sinir ve nöron demetleri) sahip olarak tanımlanmaktadır ve bazen merkezi ve periferik görme sınırlarının tanımlanması olarak alınmaktadır (ancak bu tartışmalıdır).^12131415 Makula boyutuna ilişkin tahminler farklılık göstermektedir, çapının 6° – 10° (1,7 – 2,9 mm'ye karşılık gelmektedir), 17°'ye kadar görüş alanı (5,5 mm) olduğu tahmin edilmektedir.^16171819 Terim, merkezi görüşün kaybolduğu ileri yaşlardaki yaygın maküler dejenerasyon aracılığıyla halk arasında aşinadır. Göz muayenesinde olduğu gibi, bakıldığında makulanın sadece orta kısmı görülebilir. Anatomikler tarafından klinik makula (ve klinik ortamda basitçe makula) olarak bilinen bu iç bölgenin anatomik foveaya karşılık geldiği düşünülmektedir.²⁰

30° yarıçapta yakın ve orta çevresel görüş arasındaki ayrım çizgisi, görsel performansın çeşitli özelliklerine dayanabilmektedir. Görme keskinliği 30° eksantrikliğe kadar sistematik olarak azalmaktadır: 2°'de keskinlik foveal değerin yarısıdır, 4°'de üçte bir, 6°'de dörtte bir vb. 30°'de foveal değerin on altıda biridir.²¹ O andan itibaren düşüş daha diktir.²²²³ (Bazı ders kitaplarında veya bu makalenin önceki sürümlerinde söylendiği gibi, değerin her 2°'de yarıya indirildiğini söylemek yanlış olmaktadır.) Renk algısı 20°'de güçlü, 40°'de zayıftır.²⁴²⁵ Karanlığa uyarlanmış görüşte, ışık hassasiyeti, sadece 18°'de zirve yapan çubuk yoğunluğuna karşılık gelmektedir. 18°'den merkeze doğru çubuk yoğunluğu hızla azalmaktadır. Merkezden 18°'den itibaren, çubuk yoğunluğu, iki tümsek ile sonuçlanan farklı bükülme noktalarına sahip bir eğride daha kademeli olarak azalmaktadır. İkinci tümseğin dış kenarı yaklaşık 30°'dir ve iyi gece görüşünün dış kenarına tekabül etmektedir.²⁶²⁷

Dış sınırlar

görüşün dış sınırları, bir bütün olarak görsel alanın sınırlarına karşılık gelmektedir. Tek bir göz için, görme alanının kapsamı (kabaca), her biri sabitleme noktasından, yani bakışın yönlendirildiği noktadan ölçülen dört açı cinsinden tanımlanabilir. Dört ana yönü temsil eden bu açılar, 60° yukarı, 60° nazal (buruna doğru), 70–75° aşağı ve 100-110° (burundan uzağa ve şakağa doğru) şeklindedir.^2829303132 Her iki göz için birleşik görme alanı dikey olarak 130–135° ve yatay olarak 200–220°'dir.^33343536

Özellikleri

Merkezi görüşü korurken çevresel görüşün kaybı tünel görüşü olarak bilinmektedir ve çevresel görüşü korurken merkezi görüşün kaybına merkezi skotom denilmektedir.

İnsanlarda çevresel görüş, özellikle detay, renk ve şekli ayırt etmede zayıftır. Bunun nedeni, retinadaki reseptör ve ganglion hücrelerinin yoğunluğunun merkezde daha büyük ve kenarlarda en düşük olması ve ayrıca görsel korteksteki temsilin foveadakinden çok daha küçük olmasıdır. Reseptör hücrelerinin retina boyunca dağılımı, iki ana tip olan çubuk hücreler ve koni hücreleri arasında farklıdır. Çubuk hücreler, yakın çevrede (18° eksantriklikte) renk ve yoğunluktaki tepe noktasını ayırt edemezken, koni hücre yoğunluğu en merkezde, foveadaise en yüksektir. Bunun, çevrede temsil edilen konilerin eksikliği olduğu anlamına gelmediğine dikkat edilmesi gerekmetedir; renkler çevresel görüşte ayırt edilebilir.

Titreme füzyon eşikleri çevreye doğru düşmektedir, ancak bunu diğer görsel işlevlerden daha düşük bir oranda yapmaktadır; bu nedenle çevre, titremeyi fark etmede göreceli bir avantaja sahiptir. Periferik görme de hareketi algılamada nispeten iyidir.

Koni hücreleri düşük ışık seviyelerinde hassasiyetten yoksun olduğundan, karanlıkta (skotopik görüş) merkezi görüş nispeten zayıftır. Foveadan daha uzakta yoğunlaşan çubuk hücreleri, düşük ışıkta koni hücrelerden daha iyi çalışmaktadır. Bu, çevresel görüşü geceleri zayıf ışık kaynaklarını (soluk yıldızlar gibi) tespit etmek için kullanışlı hale getirmektedir. Bu nedenle, pilotlara geceleri uçakları taramak için çevresel görüşü kullanmaları öğretilmektedir.

Foveal ve çevresel görme arasındaki ayrımlar, görsel korteksteki ince fizyolojik ve anatomik farklılıklarda yansıtılmaktadır. Farklı görsel alanlar, görsel alanın farklı bölümlerinden gelen görsel bilgilerin işlenmesine katkıda bulunmaktafıt ve interhemisferik fissürün (beyin iki yarımküresini ayıran derin bir oluk) kıyıları boyunca yer alan görsel alanların bir kompleksi, çevresel görüşle ilişkilendirilmiştir. Bu alanların çevredeki görsel uyaranlara hızlı tepki verme ve yerçekimine göre vücut pozisyonunu izleme için önemli olduğu öne sürülmüştür.³⁷

İşlevleri

Çevresel görüşün ana işlevleri şunlardır:³⁸

• foveal görüş hattı ile odaklanmaya gerek kalmadan iyi bilinen yapıların ve formların tanınması
• benzer formların ve hareketlerin tanımlanması (Gestalt psikolojisi yasaları)
• detaylı görsel algının arka planını oluşturan duyumların iletilmesi

Aşırı çevresel görüş

Geniş açılardan bakıldığında, korneadaki optik kırılma nedeniyle iris ve gözbebeği izleyiciye doğru dönmüş gibi görünmektedir. Sonuç olarak, göz bebeği 90°'den büyük açılarda hala görülebilmektedir.³⁹⁴⁰

Retinanın koni açısından zengin kenarı

Retinanın kenarı büyük bir konsantrasyonda koni hücreleri içermektedir. Retina, üst burun 45° kadranda (gözbebeğinden burun köprüsüne doğru) en uzağa uzanmaktadır ve görme alanının en büyük genişliği ters yönde, alt temporal 45° kadranda uzanmaktadır. Görme alanının bu uç kısmındaki görmenin, muhtemelen tehdit algılama, optik akış, renk sabitliği veya sirkadiyen ritim ölçümü ile ilgili olduğu düşünülmektedir.⁴¹

Kaynakça

Orijinal kaynak: çevresel görüş. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩

4. 1 mm = 3.436° ↩

5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩

18. ; sizes based on data of Polyak, Oesterberg, and Curcio. ↩

19. ↩
20. ↩

21. The decline is according to E₂/(E₂+E), where E is eccentricity in degrees visual angle, and E₂ is a constant of approximately 2°. An E₂ value of 2° results from Anstis’s (1974) Figure 1, with the foveal value assumed to be standard 20/20 acuity. ↩

22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩
26. ↩
27. ↩
28. ↩
29. ↩
30. ↩
31. ↩
32. ↩
33. ↩
34. ↩
35. ↩
36. ↩
37. ↩

38. Hans-Werner Hunziker, (2006) Im Auge des Lesers: foveale und periphere Wahrnehmung – vom Buchstabieren zur Lesefreude [In the eye of the reader: foveal and peripheral perception - from letter recognition to the joy of reading] Transmedia Stäubli Verlag Zürich 2006 ↩

39. ↩
40. ↩
41. ↩

Kategoriler